Siêu gọn

“Cả đời tôi đeo đuổi một ước mơ, ước mơ về một nơi tôi có thể gọi là nhà mình; nơi tôi ngồi bên cái bàn nhỏ với những ý tưởng lớn, không bị ai quấy rầy; nơi tôi có thể chào đón bao nhiêu người tùy thích, với khung cửa sổ nhỏ mở ra những mối quan hệ rộng. Tôi đã theo đuổi ước mơ về một thế giới nơi tôi có thể an cư bất cứ nơi nào tôi muốn, với cái giường nhỏ cho những giấc mộng to. Cả đời tôi đã đi theo ước mơ đó, và giờ đây, lần đầu tiên, ước mơ đó đi theo tôi, bất cứ nơi nào tôi đi.”
Van Bo Le-Mentzel






Lời thuyết minh của đoạn phim dài một phút về ngôi nhà một mét vuông của Van Bo Le-Mentzel thể hiện một khái niệm di dân về nhà: nhà là bất cứ đâu mà mình có được tự do và riêng tư để ngồi suy nghĩ và nằm mơ mộng. Nó siêu gọn để có thể dịch chuyển bất cứ lúc nào đến bất cứ đâu mà nó được dành cho một mét vuông. Chỉ cần một mét vuông trên mặt đất này thôi. Ước mơ của một con người trốc khỏi cội nguồn sao mà cảm động. Nhưng thực tế là hàng trăm triệu người đang sống trên mặt đất mà không sở hữu được một tấc đất để cắm dùi; đối với họ một thuớc vuông là cả một ước mơ.

Tôi đã từng thấy những cái tương tự như vậy ở Việt Nam. Một xe đẩy bán trái cây dạo của dân ngoại tỉnh kiếm sống ở thành phố, ban ngày là cửa hàng, ban đêm hàng hóa được dồn lại để có vừa đủ chỗ cho một người (có khi kèm cả trẻ em) nằm khoanh tròn trong giấc ngủ say sưa. Mái che bằng nhựa bao bọc được sự riêng tư, và cũng tạo hình một mái nhà che mưa tránh gió. Hồi còn chiến tranh, lúc  tôi mới về ở xóm tản cư, nhà là túp lều lá tạm bợ, nhưng cũng được mười mấy mét vuông cho một gia đình bốn năm người chui ra chui vào. Có nhà chưa tới mười mét vuông, về sau lại dựng vách chia ra, tách làm hai hộ khẩu. Dù vậy vẫn còn lớn hơn cái thùng phuy. Cái thùng phuy rỉ sét đặt nằm ngang,  trời mưa gió cỡ nào người nằm ngủ trong đó cũng không lo dột.  Hồi đó, khi thấy ông già sống trong cái thùng phuy, tôi nhớ gì đâu cái nhà chòi của mình dưới quê, vốn là một cái lu da lươn nứt mẻ, bị bỏ lăn lốc ở góc vườn sầu riêng.
 
“Nếu căn nhà lớn vài trăm thước vuông, người ta có thể ở trong nhà cả ngày. Nhưng người ta không thể ở hoài trong căn nhà  vài mươi thước vuông. Người ta phải ra ngoài, hòa nhập với thiên nhiên, với xã hội, do đó người ta có được cách sống hài hòa, cân bằng. Người ta có thể sống một mình mà không héo mòn trong cô độc.”

Lý Lan